قاتلان سریالی و قتل های زنجیرهای همیشه به عنوان سوژه های پرطرفدار سینماگران مطرح بوده اند. فیلمهایی که به داستان قاتلان سریالی و زندگی عجیب و غریب آنها میپردازند، از دیرباز برای تماشاگران جذاب بودهاند. این انسانهای عجیب به خاطر تهور در دست زدن به اعمالی که حتی فکر کردن به آنها تن مخاطب را میلرزاند، موجوداتی ترسناک، رازآلود، دست نیافتی و قدرتمند به نظر میرسند. شاهد این مدعا فیلم هایی استکه در این زمینه ساخته شده اند و مورد استقبال منتقدان و مخاطبان قرار گرفته اند. فیلم های مانند؛ سکوت برهها؛ هفت؛ جانیِ بوستون؛ کار خون؛ جایی برای پیرمردها نیست؛ زودیاک؛ هانیبال؛ شب شکارچی و ... هستند که در کشورهای مختلف ساخته شده اند. غالب این فیلم ها براساس داستان ها و اتفاقات واقعی نوشته شده و ساخته شده اند.
بررسی پرونده قتل های سریالی نشان دهنده ویژگی های مشترکی قاتلان زنجیره ای است. مهم ترین ویژگی مشترک قاتلان سریالی بیماری یا ناراحتی های روانی است.
اداره تحقیقات فدرال آمریکا (افبیآی) اظهار داشته که انگیزههای قاتلان زنجیرهای میتواند خشم، انتقام، هیجانجویی، سود مالی و جلب توجه باشد؛ بنابراین در برخورد با قتل های سریالی ما با فردی روبرو هستیم که تحت تاثیر مشکلات روانی و به دلایل معمولا شخصی دست به جنایت می زند.
سعید حنایی قاتل سریالی مشهد که مرتکب 16 قتل شده بود نیز از این مساله استثناء نبود، او از سالها قبل مشکل روانی داشت،
زیر نظر پزشک بود و دارو مصرف میکرد. یک بار به خاطر درگیری در محل کار و شکستن شیشه اخراج شده بود و رفتارهای پرخاشگرایانهاش به عادتی دیرینه تبدیل شده بود. مطمئنا داستان قتل های سعید حنایی نیز برای سینماگران جذابیت های خاص خودش را دارد، زیرا ارتکاب قتل های سریالی نسبت به سایر کشورها در ایران کمتر اتفاق می افتد.
نگاهی به فهرست قاتلان زنجیره ای مشهور دنیا نشان می دهد که مشهورترین قاتلان زنجیره ای از آمریکای جنوبی و شمالی و کشورهای چین و هند و روسیه هستند. البته طبق آمار ایالات متحده آمریکا بیشترین تعداد قاتلان زنجیره ای و قتل های سریالی را دارد.
تا این جا مشکلی برای بازسازی زندگی یک قاتل سریالی در کشور دیده نمی شود و چه بسا سازمان ها و نهادهای دولتی ایران خود راسا اقدام به تولید مستند درباره قاتلان زنجیره ای کرده اند و یا از سازندگان این گونه مستندات هم از لحاظ مادی و هم از لحاظ داده ها و مستندات پرونده به عوامل سازنده این مستندها از ایشان حمایت کرده اند؛ مانند فیلم مستند «بیجه» به کارگردانی میکائیل دیانی که درباره محمد بیجه قاتل زنجیرهای پاکدشت ساخته شده است. فیلم مستند «مهین» به کارگردانی محمد حسین حیدری شخصیت مهین قدیری قاتل زنجیره ای قزوین و اولین قاتل زنجیره ای زن ایران ساخته شده است. فیلم مستند «عنکبوت آمد» درباره سعید حنایی قاتل زنجیره ای مشهدی ساخته شده است.
متأسفانه اخیراً فیلمی با عنوان «عنکبوت مقدس» به کارگردانی علی عباسی ساختهشده و در جشنواره کن به نمایش درآمده است. این فیلم هیچ موفقیتی در بخشهای مختلف کارگردانی، فیلم نامه و ... به دست نیاورد و فقط هنرپیشه زن آن خانم «امیرابراهیمی» برنده جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ شد. جایزه ای که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان عوامل سیاسی در اهدای آن نقش مؤثری داشته است.
این فیلم که ادعا دارد به اصل داستان وفادار است به شیوه ای مغرضانه در حال ارائه تصویری سیاه از جامعه ایران است که در آن مردم به دلایل اعتقادی به خود اجازه می دهند تا جان دیگران را بگیرند و آن ها را به قتل برسانند.
در تیزر فیلم، خبرنگار زن اشاره می کند که این قاتل طبق فتوا عمل می کند، ادعایی که در هیچیک از بازجویی ها و اعترافات سعید حنایی وجود ندارد. هرچند سعید حنایی ادعا میکرد برای از بین بردن فحشا دست به قتل زنان بدکاره میزده است اما هیچ گاه ادعا نکرد که توجیه یا مجوز شرعی برای این قتل ها داشته است.
درواقع کارگردان با به کار بردن این قبیل عبارات در صدد القای این است که دین مجوزی برای اقدامات خودسرانه افراد فراهم می کند درحالیکه چنین نیست و ادیان خصوصاً دین اسلام همیشه از اقدامات خودسرانه منع کرده خصوصاً اگر این اقدامات جان و مال و ناموس افراد را تحت تأثیر قرار بدهد.
از سوی دیگر فیلم درصدد است تا جامعه ایرانی را جامعه ای زنستیز نشان دهد درحالیکه سعید حنایی در ابتدا سعی داشته تا مردان مزاحم و بدکاره را از بین ببرد اما به دلیل این که در این زمینه موفق نمی شود و حتی چند بار از مردان کتک می خورد، تصمیم میگیرد از زنان انتقام بگیرد. از سوی دیگر انتخاب شخصیت خیالی خبرنگار زن که در طول فیلم با موانعی از سوی نیروهای انتظامی و دادسرا مواجه می شود نیز به دنبال القای زن ستیزی در ایران است،
درحالیکه ازنظر حرفه ای در همه جای دنیا نیروهای امنیتی و دادسرا تلاش می کنند جهت پیشبرد پرونده و جلوگیری از درز اطلاعات پرونده از همکاری با رسانه های و خبرنگاران خودداری می کنند که ربطی به زن و مرد بودن خبرنگاران ندارد.
درنهایت فیلم در تلاش است تا القا کند که جامعه ایرانی جامعه ای است قاتل زنجیره ای می آفریند که این موضوع در مصاحبه علی عباسی کارگردان فیلم مورد تأکید قرار میگیرد و او ادعا می کند که جامعه ایران قاتل زنجیره ای است. درحالیکه این ادعا با واقعیت فاصله بسیار دارد، زیرا ایران نه ازنظر تعداد قاتلان زنجیره ای و نه ازنظر قربانیان قتل های سریالی قابلمقایسه با کشورهایی همچون آمریکا، کلمیا، برزیل، روسیه، هند، چین و ... نیست بنابراین این ادعا چیزی جز نشان دادن چهره ای خشن از جامعه ایرانی نیست. جامعه ای که علی-رغم کاستی های فرهنگی و اجتماعی، زیبایی های بسیاری دارد که از دید مسافران خارجی و گردشگران در کشورهای دیگر کمتر دیده می شوند.
مرکز پژوهشی مبنا