کرسی علمی ترویجی « الزامات ساختاری حکمرانی خانواده محور » به همت مرکز پژوهشی مبنا با همکاری اداره کل آموزش و پرورش استان قم و با ارائه خانم دکتر شهلا باقری عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی و نقد دکتر سیدمرتضی میرتبار، مدیرگروه فرهنگ دینی مرکز پژوهشی مبنا و دبیری خانم هاجر رودسرابی، مدیر واحد نخبگی مرکز پژوهشی مبنا در تاریخ 11 آبانماه 1401 به صورت حضوری و برخط برگزار شد.

 به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشی مبنا، خانم دکتر شهلا باقری عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی در کرسی علمی ترویجی «الزامات ساختاری حکمرانی خانواده محور» که به همت مرکز پژوهشی مبنا برگزار شد، ضمن ارائه مفهومی از خانواده محوری به سیاست‌های کلان در باب خانواده اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی مضمون بندهای سیاست‌های تحکیم و تعالی خانواده و سیاست‌های کلی خانواده را مطالعه می‌کنیم، به تفاوت نوع نگاه‌ها نسبت به نگاه‌های غربی پی می‌بریم.

وی در اشاره به مفهوم خانواده محوری، خانواده را ماهیتی مستقل تعریف کرد و اظهار داشت: خانواده صرفاً جمع جبری اجزاء تشکیل‌دهنده نیست؛ بلکه خانواده وجود و ماهیتی مستقل، متعالی با ارزش‌افزوده بالایی دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی افزود: مبتنی بر این نگاه وقتی با مسائل فردفرد خانواده روبرو می‌شویم، صرفاً مسائل فردی او بررسی نمی‌گردد، بلکه مسائل پیرامونی و محیطی به‌ویژه عرصه خانواده با نگاهی چندجانبه موردتوجه قرار می‌گیرد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی با بیان این که خانواده محوری هم‌زمان نگاه‌کردن به همه اعضای خانواده است و مسائل عضو در نگاه به تمام اجزاء حل‌وفصل می‌شود، خاطرنشان ساخت: در مواجه با مسائل عضو خانواده باید از نگاه فردگرایانه و مشاوره روان‌شناسی و اختلال سنجی عبور نموده، مشکلات مبتنی بر خانواده محوری بررسی گردد.

خانم دکتر باقری نگاه‌های سازمانی دستگاه‌های اداری در موضوع خانواده را موردتوجه قرار داد و اذعان داشت: تمام نهادهای متولی در بحث خانواده با نگاهی بخشی، تک‌بعدی و مبتنی بر نیازهای عضوی از خانواده به‌صورت پراکنده فعالیت می‌کنند.

وی با بیان این که به‌منظور پرکردن خلأها و پرهیز از موازی‌کاری‌های احتمالی، باید فعالیت‌های پراکنده حوزه خانواده، تجمیع گردد، اظهار داشت: در اندیشه و اقدام مبتنی بر خانواده محوری، نیازمند توجه به الزاماتی هستیم که از آن به حکمرانی خانواده محور در سه بعد سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و ارائه خدمات عمومی یاد می‌شود.

مدیرکل انجمن اولیاومربیان وزارت آموزش‌وپرورش به تفاوت‌های حکمرانی و حکومت‌داری اشاره کرد و اذعان داشت: همه ما در برابر خانواده مسئولیت اجتماعی داریم، لذا در کنار شبکه‌سازی‌های سازمانی، باید شبکه‌سازی میان اولیا و والدین را در کمک به خانواده جدی بگیریم.

خانم دکتر باقری بر اهمیت خانواده محوری تمام سیاست‌های ابلاغی کشور تأکید و با بیان این که نیاز است تا احصاء بازخورد سیاست‌های خانواده محوری در میان دستگاه‌ها فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی شود، خاطرنشان ساخت: اگر در سیاست‌های خانواده محور، نتوانیم تنظیم‌گری درستی را به کار بگیریم و خدمات عمومی را در جهت خانواده محوری ترسیم کنیم، شکست خواهیم خورد.

وی با تأکید بر این که حکمرانی مبتنی بر سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و ارائه خدمات عمومی خانواده محور می‌تواند امر مهم خانواده را به نتیجه برساند، اظهار داشت: صرفاً تجمیع خدمات ارائه شده رد قالب وزارت خانواده کافی نیست و ممکن است رویه‌ای تخریبی داشته باشد؛ در این صورت هیچ یک از وزارت‌خانه‌ها نسبت به موضوع خانواده متعهد نخواهند بود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به این که مبتنی بر نگاه حکمرانی خانواده محور، کمترین اقدام راه‌اندازی معاون امور خانواده در تمام وزارت‌خانه‌هاست، یادآور شد: حکمرانی خانواده محور کلیه دستگاه‌ها را مسئول پیگیری فعالیت‌ها و اقدامات بر اساس سیاست خانواده محوری می‌داند.

ایشان در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تأکید بر ضرورت حکمرانی خانواده محور در تحقق و تنظیم‌گری خانواده محوری در جامعه، به چالش‌های نگاه وزارتخانه‌ای به موضوع خانواده و تربیت اشاره کرد و اذعان داشت: نگاه وزارتخانه‌ای به امر آموزش‌وپرورش، نقش تربیتی اولیا را به حاشیه کشانده صرفاً نگاه خدماتی دارد؛ تربیت در تمام عرصه‌ها باید مردم‌محور بوده، اولیا در سیاست‌گذاری، اصلاح قوانین، ساختارسازی و نظام رصد و پایش مسائل تربیتی ورودی جدی داشته باشند.

خانم دکتر باقری خاطرنشان ساخت: حکمرانی خانواده محور زمانی اتفاق می‌افتد که حضور مردم در عرصه سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و ارائه خدمات را به‌صورت توأمان داشته باشیم؛ نیاز است تا تمام دستگاه‌های دولتی به‌صورت شبکه‌سازی شده نقش‌آفرینی کنند.

 دکتر سیدمرتضی میرتبار به‌عنوان ناقد این نشست علمی نیز در ادامه به لزوم پیگیری موضوع حکمرانی عرصه خانواده تأکید کرد و گفت: خانواده تنها نهاد اجتماعی است، جامعه مذهبی و غیرمذهبی بدان پایبند است؛ حتی در جوامع غربی خانواده به موضوعات مهم عرصه اجتماعی و سیاست‌گذاری تبدیل شده است.

مدیرگروه فرهنگ دینی مرکز پژوهشی مبنا به تجربیات کشورهای اروپایی در تأسیس وزارت خانواده اشاره کرد و یادآور شد: آلمان در دهه 1950 میلادی با تأسیس وزارت خانواده، از چالش‌هایی که امروز گریبان‌گیر بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکاست عبور کرده است.

وی با بیان این که خانواده به دلیل ضرورت‌های زیست اجتماعی و احساس و عواطف میان اعضا، همیشه موردتوجه سیاست‌گذاران کشور قرار دارد، خاطرنشان ساخت: از زمانی که نظریه دولت ملت در دنیا حاکم شده است، ارتباط دولت با نهادهای اجتماعی جامعه حفظ شده است.

دکتر میرتبار در ادامه به دیدگاه‌ها و نظریه‌های متفاوت در حوزه خانواده اشاره کرد و ابراز داشت: ارتباط بین دولت و خانواده را در چند مدل می‌توان ارائه نمود؛ در بررسی پژوهش‌ها، بهتر بود نظریه مداخله حداقل و حداکثری نیز موردتوجه قرار می‌گرفت.

مدیرگروه فرهنگ دینی مرکز پژوهشی مبنا به اثربخشی تحولات دنیای امروز بر موضوع خانواده اشاره کرد و یادآور شد: امروز به‌خاطر تحولات، آثار و نوسازی‌های دوران مدرنیته، تغییر نسل‌ها در جامعه را به کمتر از دو سال رسانده است.

وی افزود: تغییر و تحولات را می‌توان ناظر به شکل‌گیری الگوهای جدید خانواده، افزایش خانواده‌های زن سرپرست، تغییر شکل خانواده و افزایش خانواده‌های بدون فرزند یا حتی تغییر در قواعد ازدواج و الگوهای همسرگزینی و... ترسیم نمود.

دکتر میرتبار در اشاره به رابطه میان دولت و ملت، حضور دولت در تمام ساختارها را موردتوجه قرار داد و اذعان داشت: باید در بدنه خانواده برای دولت نقشی بسیار جدی قائل باشیم؛ مرکز پژوهشی مبنا نیز در طرح نظام جامع خانواده، در مباحثی چون؛ طرح تنخا، طرح سیاست‌گذاری‌های جامع خانواده، بحث کتاب طلاق، سند فرزندآوری و... متغیرهای سیاست‌گذاری‌ها را بررسی نموده است.

ناقد این کرسی علمی ترویجی در ادامه فراگیری نبودن سیاست‌های خانواده، عدم وجود رویکرد کلی به خانواده، مشخص نبودن یا عدم صراحت سیاست‌های خانواده، کالایی‌شدن ازدواج، تغییر نگرش‌های جوانان، نادیده‌گرفتن تنوع نهاد خانواده و ... را از متغیرهای مهم سیاست‌گذاری‌ها دانست.

دکتر میرتبار در بخش دیگری از سخنان خود به بحث خانواده محوری و رابطه آن با حکمرانی اشاره کرد و اذعان داشت: بحث سیاست‌ها، برنامه‌ها و قوانین مرتبط با خانواده در ایران دچار آسیب‌ها و خلأهایی است؛ لذا در این مقاله می‌بایست آن‌ها با خانواده محوری به‌خوبی تشریح گردد.

وی با بیان این که تورم قانونی و نقض سیاست‌ها، برنامه‌ها و قوانین نسبت به یکدیگر به آسیبی جدی پیش روی خانواده محوری تبدیل شده است، تصریح کرد: ایجاد خانواده محوری، راهبرد حل چالش خانواده در باز تنظیم رابطه دولت و خانواده است؛ باید سعی کنیم برای این راهبرد، راهکارهای عملیاتی را ترسیم نماییم.

مرکز پژوهشی مبنا