سه شنبه, 15 فروردين 1402 07:38

رابطه شادی و نشاط عمومی و سرمایه اجتماعی

این مورد را ارزیابی کنید
(3 رای‌ها)

شادی و نشاط عمومی در گرو سرمایه اجتماعی است-یادداشتی از دکتر یاور عیوضی، پژوهشگر مرکز پژوهشی مبنا

با توجه به نقش بی‌بدیل نشاط اجتماعی در حیات، بقا و توسعه جوامع، امروزه سنجش مستمر و دوره‌ای آن توسط نهادهای بین‌المللی با جدیت دنبال می‌شود؛ نگاهی به فضای تبیینی و علّی کاهش نشاط اجتماعی نزد گروه‌های اجتماعی را می توان ذیل مفهوم سرمایه اجتماعی صورت‌بندی و تحلیل نمود.

فارغ از تنوعات معنایی، سرمایه اجتماعی شامل تمامی مزایا و اندوخته‌هایی می‌شود که منبعث از ارتباط بوده و خروجی آن کاهش شکاف بین فرد و جامعه است. مهم‌ترین مؤلفه‌های مربوط به سرمایه اجتماعی از منظر بخش وسیعی از ادبیاتِ نظری (آرای بوردیو و پانتام) عبارت‌است از: رضایت، مشارکت و پیوند اجتماعی، اعتماد، امید به آینده.

الف- رضایتمندی اجتماعی: طبق تحقیقات رضایت از جامعه میزان نشاط فرد را متأثر می‌سازد. رضایت اجتماعی فرد معطوف به ساحت‌ها و فضاهای مختلف زیستی و شغلی می‌شود. در این خصوص از یک‌سو به تمهیدات و وضعیت‌های اجتماعی و از سوی دیگر به توانایی فرد در ارضای نیازها مربوط می‌شود. مهم‌ترین ابعاد و مؤلفه‌های نارضایتی اجتماعی می‌توانند موارد زیر باشند:  

  • نارضایتی از خدمات شهری
  • نارضایتی شغلی و سازمانی (منزلت شغلی، کیفیت نظام ارزیابی، هوش سازمانی، جو سازمانی و ...)
  • نارضایتی زناشویی
  • احساس محرومیت نسبی (احساس ناکامی در شکوفاسازی خود، عدم آگاهی از حقوق خویش، محرومیت از حقوق شهروندی)
  • ناتوانی یا فقدان مهارت در ارضای نیازها
  • احساس تبعیض اجتماعی

ب- مشارکت اجتماعی: مشارکت اجتماعی به کم و کیف درگیری فرد در عرصه‌های اجتماعی اشاره دارد. پیوند و روابط اجتماعی بالای افراد در جامعه ضمن اثرگذاری مثبت در رفع نیازها، مانعی جدی پیش روی هیجانات و عواطف منفی انگاشته می‌شود و از این طریق به افزایش نشاط اجتماعی کمک می‌کند. در این خصوص مقولات زیر در کاهش نشاط اجتماعی مؤثر می‌باشند:

  • کاهش تعاملات همسایگی
  • پایین بودن انسجام و مشارکت محله‌ای
  • بی‌رغبتی به فعالیت‌های بشردوستانه و خیرخواهانه
  • مشارکت ضعیف فرد با دیگران در فضاهای آموزشی
  • همبستگی اجتماعی ضعیف
  • تراکم و گستردگی شبکه‌های اجتماعی افراد (مثل عضویت در گروه‌ها)
  • مقبولیت اجتماعی ضعیف

ج- اعتماد اجتماعی: در فرهنگ عمید اعتماد به معنای تکیه کردن و اطمینان داشتن معنی شده است. اعتماد به خویشتن، اعتماد به دیگران (غریبه‌ها و نهادها) از مهم‌ترین ابعاد اعتماد هستند. درصورتی‌که افراد از اعتماد اجتماعی قابل‌توجهی برخوردار باشند، شرایط روحی و روانی لازمه برای نشاط را پیدا می‌کنند. این در حالی است که بی‌اعتمادی با تأثیرگذاری بر «امنیتِ وجودی» دنیای پر از هیاهو، اضطراب و هیجانات منفی را موجب شده و در این صورت دستیابی به نشاط دست‌یافتنی نخواهد بود. با تغییرات بنیادین اجتماعی و تغییر منابعِ اعتماد شاهد تغییرات در عرصه اعتماد نیز هستیم. اگر در جهان سنت، اعتماد وجهی شخصی و چهر‌ه به چهره داشت امروزه به‌واسطه تغییر منابعِ اعتماد از شخص به نظاماتِ انتزاعی و تخصصی (مثل گواهی‌ها، اسناد و ...) چرخش داشته است. بنابراین منابعِ اعتماد به‌شدت ریسک‌پذیر و ناپایدار شده و همین امر منجر به متزلزل شدن زمینه‌های اعتماد اجتماعی در عصر حاضرشده است. مطابق با بررسی‌ها افرادی که میزان اعتماد اجتماعی پایینی دارند (به خود، غریبه‌ها و نهادها) از شانس نشاط پایینی نیز برخوردارند. ازاین‌رو اعتماد اجتماعی از طریق دو مقوله زیر به کاهش نشاط اجتماعی منجر می‌شود:

  • از دست رفتن فرصت اعتماد شخصی
  • کاهش اعتماد نهادی
  • متزلزل شدن اعتماد به نظامات انتزاعی

د- امید به آینده: امید اجتماعی عبارت است از تمایلی که با انتظار وقوع مثبت همراه است و یا به عبارتی ارزیابی مثبت ازآنچه که فرد متمایل است و می‌خواهد که به وقوع بپیوندد (اسنایدر، 2000). در جوامع و فرهنگی که امید اجتماعی بالایی به کنشگران تزریق می‌شود، به‌طور طبیعی شاهد تقویت نشاط اجتماعی هستیم.

با در نظر گرفتن نقش مقولات مذکور در کم و کیف نشاط اجتماعی در وهله نخست رصد مستمر سرمایه اجتماعی و در وهله بعدی توجه جدی به تقویت سرمایه اجتماعی به‌عنوان یک سیاستِ مهم اجتماعی ضرورت و اولویت می‌یابد. ارتقاء کارآمدی دولت، سوق دادن صنایع و محتواهای رسانه‌ای به نشاط اجتماعی، تقویت زیرساخت‌ها و فضاهای تفریحی در شهرها، تقویت اقتصادِ نشاط (سوق دادن منابع و مزایا به فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های تفریحی و فراغتی)، اقدامات اعتمادساز و ایجاد فرصت مشارکت در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای تمامی گروه‌های اجتماعی از جمله راهبردهایی‌اند که می‌توانند تحقق سیاستِ مذکور را تسهیل کنند.

مرکز پژوهشی مبنا

بازدید 576 آخرین ویرایش در یکشنبه, 20 فروردين 1402 11:12
کلیه حقوق این سایت متعلق به مرکز پژوهشی مبنا است