از جمله مسائل مستحدثه و غیرمنتظره در جامعه ایران معاصر در دهه کنونی، پدیده موسوم به ازدواج سفید است. ازدواج سفید به عنوان مولفه ای انضمامی از سبک زندگی مدرن، با مختصات ویژه تقریبا هیچ تناسب معنا داری با نیازها، انتظارات، اقتضائات، زیرساخت های فرهنگی، الگوها و قواعد هنجاری و تجربه های زیسته جامعه ایران به عنوان یک جامعه مذهبی دارای اکثریت مسلمان، برخوردار از حاکمیت دینی و ملتزم به شریعت اسلامی ندارد. به دلیل همین ناهمخوانی است که این پدیده به رغم نوظهور بودن و کمیت وقوعی بسیار محدود آن (عمدتا در برخی کلان شهرها و در میان شمار اندکی از شهروندان) حساسیت های بسیار زیادی را در سطح عموم برانگیخته و اندیشمندان علوم اجتماعی را در جهت یافتن علل و دلایل موثر در تکون و بسط تدریجی و آرام آن و نیز آثار و پیامدهای مختلف آن به فرضیه سازی و نظریه پردازی برانگیخته است. یادداشت حاضر بر اساس مقاله علمی بررسی تحلیلی ابعاد مختلف ازدواج سفید در ایران (مولفه ای از سبک زندگی غربی) به قلم دکتر سیدحسین شرف الدین تهیه و تنظیم شده است.

چرا برخی از دختران و پسران تن به ازدواج سفید می‌دهند؟

1️⃣مهاجرت به کلان‌شهرها

مهاجرت جوانان شهرستانی به کلان شهرها با هدف اشتغال و ادامه‌تحصیل در دانشگاه‌ها یکی از مهمترین عوامل تن دادن به ازدواج سفید است.

دوری از خانواده و احساس تنهایی، نیاز عاطفی به رفیق و همدم، ضعف بنیه مالی و نیاز به کمک‌خرج(به‌ویژه برای خانم‌ها)، صعوبت تهیه مسکن اجاره‌ای به صورت انفرادی، رهایی از نظارت و کنترل خانواده و آشنایان و فشار هنجاری موجود در شهر و دیار و مناطق مسکونی مالوف، همه و همه مسائلی هستند که زمینه را برای انتخاب و ترجیح ازدواج سفید برغم مخاطرات قهری و پیامدهای قابل پیش‌بینی آن به‌ویژه در خانم‌ها، مساعد می‌کنند.

 یک زن یا دختر شهرستانی با تن‌دادن به ازدواج سفید می‌تواند هرچند موقتا بر برخی از مشکلات طاقت‌فرسای سکونت در شهرهای بزرگ فائق آید و برخی از نیازهای امنیتی، ارتباطی، عاطفی، مالی، اجتماعی و جنسی خود را هرچند به صورت متزلزل و گذرا، رفع و رجوع کند.

همچنین پناه جویی و ایجاد مصونیت نسبی در مقابل تعرضات محتمل مردان هوسران و فرصت‌طلب نیز، از جمله دلایل زنان و دختران شهرستانی برای تن‌دادن به ازدواج سفید و گره‌زدن خود به دیگری، بیان شده است.

 2️⃣عدم اعتقاد به مطلوبیت و رجحان ازدواج رسمی.

برخی زنان و بلکه مردان در قالب یک اعتراض مدنی آرام به الگوی غالب و رسمی ازدواج، به ازدواج سفید تن درمی‌دهند. الگوی رایج از دید ایشان برغم شروط چندگانه ضمن عقد، همچنان متضمن درجاتی از ظلم و تبعیض علیه زنان است.

 از دید این عده،‌ زنان هنوز هم برای خروج از منزل، ادامه تحصیل، اشتغال در بیرون، انتخاب محل سکونت، اخذ وکالت برای خروج از کشور به اجازه شوهران نیاز دارند؛ آنها از برابری در حق طلاق همچنان محروم اند،‌ در صورت وقوع طلاق نسبت به حضانت فرزندان خود محدودیت جدی دارند؛ مهریه مقرر به بهانه‌های مختلف از زنان دریغ داشته می‌شود؛ اجرت‌المثلی که قانون در ازای خدمات درون‌خانگی برای زنان مقرر داشته، به یک شوخی شبیه‌تر است تا حق قانونی؛‌ آمار طلاق بالاست و ناامنی و تزلزل زندگی زن چاره‌ناپذیراست.

 در نتیجه از دید ایشان، ازدواج سفید هر چند در مقایسه با الگوی رسمی و جاری به لحاظ صوری و ثبت در اسناد کاغذی، موقعیت منحط و دون پایه‌ای دارد و مضرات آن بیشتر از منافعش است؛ اما در مقایسه با همین الگو در شکل عملی و رایجش در میان مردم، چندان هم که برخی فکر می‌کنند، سفیهانه و غیر‌عقلایی نیست.

3️⃣ بالارفتن سن ازدواج عمدتا به دلیل ناتوانی اقتصادی اکثریت جوانان و خانواده‌ها از تامین ملزومات قهری ازدواج رسمی(مثل شیربهاء، خرید بازار، جهیزیه، مراسم عقد و عروسی، رهن و اجاره مسکن و تامین نفقه). بیکاری شایع، غیرمکفی بودن درآمد حاصله در مقایسه با هزینه‌های فزاینده و به طور کلی بروز فاصله میان بلوغ جنسی و بلوغ اقتصادی عامل اصلی رویگردانی اکثریت جوانان از اقدام به ازدواج رسمی در سن مقتضی است.

4️⃣ افول موقعیت و جایگاه ازدواج و زناشویی از یک پیمان الهی مقدس به یک قرارداد اجتماعی خودخواسته و تقلیل کارکردهای متنوع آن به صرف ارضای تمنیات جنسی( اصالت‌یابی ارضای نیاز جنسی و عاطفی طرفین در مقایسه با سایر کارکردها)

5️⃣ میل به تعدی از الگوهای رفتار جنسی پذیرفته‌شده تحت تاثیر ورود جریان‌های فرهنگی بیگانه،‌ الگوگیری از مراجع بیرونی، رجحان‌یابی سبک زندگی غربی تحت تاثیر فرایند جهانی‌شدن، ارتباطات میان‌فرهنگی گسترده به‌ویژه از طریق رسانه‌های جمعی جهان‌گستر(ماهواره‌ها، اینترنت)، محصولات فرهنگی وارداتی(مثل سریال‌های تلویزیونی، فیلم‌های سینمایی، بازی‌های رایانه‌ای و...).

6️⃣ میل وافر برخی از مردان وزنان، به کامجویی موقت، تکرارپذیر و تجدیدشونده با شرکای جنسی مختلف تحت تاثیر روحیه عشرت‌طلبی، تنوع‌خواهی و لذت‌جویی هواپرستانه و عاری از هر نوع تعهد و مسئولیت مدنی و اخلاقی؛ جالب اینکه برخی از طالبان ازدواج سفید، در بیان چرایی ترجیح خود، به فقدان قید و بندهای مدنی و امکان رهایی آسان از تعلقات نیم بند آن استناد جسته‌اند.

7️⃣ ادعای اینکه این هم‌خانگی موقت بالقوه می‌تواند پیش زمینه‌ای برای حصول آشنایی بیشتر طرفین با ویژگی‌های شخصیتی و خلق و منش یکدیگر و بستری مطمئن جهت اتخاذ تصمیم واقع‌بینانه در خصوص ازدواج رسمی، فراهم آورد.

....

دانلود مقاله بررسی تحلیلی ابعاد مختلف ازدواج سفید در ایران (مولفه ای از سبک زندگی غربی)