کرسی علمی ترویجی بررسی موانع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مؤثر بر توسعه کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها با ارائه آقای حمیدرضا عجمی و با نقد و بررسی آقای دکتر محمدباقر صدقی معاون ارتباطات مرکز پژوهشی مبنا و دبیری علمی حجت‌الاسلام مهدی کریمی در مرکز پژوهشی مبنا برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهشی مبنا، در ابتدای این کرسی علمی ارائه‌دهنده محترم با اشاره به علت انتخاب موضوع کرسی خود، خاطرنشان کرد: تأکیدات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) در دیدار با دانشجویان در سال 95 و مطالبه چندین‌باره ایشان در خصوص برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، انگیزه‌ای شد برای بررسی این موضوع مهم.
ایشان با تأکید بر اینکه موانع اصلی به سه دسته اجتماعی، فرهنگی و سیاسی تقسیم می‌شود اظهار داشت: اولین شخصی که در دنیای غرب بحث آزاداندیشی را مطرح کرد آقای کالینز بود. وی در ادامه به سؤال اصلی و سؤالات فرعی پژوهش اشاره‌کرده و ابراز داشت: در بررسی موانع اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مؤثر بر توسعه کرسی‌های آزاداندیشی ، باید سهم هریک از موانع را جداگانه موردبررسی قرار داد و درصد آن را مشخص نمود.
آقای عجمی پیشینه پژوهش را ازنظر کمی، بسیار زیاد ارزیابی کرد و گفت: تمامی پژوهش‌های مذکور جامعیت کامل در مورد موانع کرسی‌ها نداشته و بیشتر در تبیین موضوع و کاوش نظری قلم‌فرسایی نموده‌اند.
این پژوهشگر در حوزه جامعه‌شناسی ضمن اشاره به آیه 18 سوره زمر و آیه 256 سوره بقره که در بحث آزاداندیشی و عدم اکراه، نازل‌شدن آن ابراز داشت: یکی از شاخص‌ترین مباحث در نهج‌البلاغه حضرت امیرالمومنین(ع)، بحث آزاداندیشی است که به آزادی بیان حتی نسبت به خوارج نیز در آن می‌پردازد.
ایشان در ادامه توضیح پیشینه بحث خود، امام خمینی (ره) را حامی آزاداندیشی دانست و اظهار داشت: علاوه بر اعلامیه حقوق بشر در آزادی بیان، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصول 23 تا 27 بحث آزادی نشریات و مطبوعات بیان و نیز تفتیش عقاید ممنوع اعلام‌شده است.
وی با اشاره به این نکته که در کرسی‌های آزاداندیشی نظرات موافق و مخالف شنیده‌شده و بهترین نظریه انتخاب می‌شود گفت: تفاوت کرسی‌های آزاداندیشی با کرسی‌های نظریه‌پردازی این است که در نظریه‌پردازی بحث داوری و انتقاد است اما در کرسی‌های آزاداندیشی، فقط نظریه نیست بلکه شبهات هم بیان می‌شود تا به نتیجه درستی بینجامد.
آقای عجمی ضمن اشاره به کامل و جامع بودن جامعه آماری پژوهش حاضر، تأکید کرد: گروه اول اساتیدی هستند که خودشان نظریه‌پرداز بوده، گروه دوم دانشجویان مجری در امور برگزاری بحث‌های آزاداندیشی و گروه سوم افرادی که در سازمان مرکزی و دانشگاه آزاد متصدی کرسی‌های آزاداندیشی می‌باشند.
این پژوهشگر ضمن اشاره به انجام مصاحبه‌های دقیق و جامع و با تأکید بر این نکته که اکثر افراد، موانع سیاسی و فرهنگی را جزو موانع اصلی می‌دانستند، اظهار داشت: در حوزه سیاسی، ترس از درز مطالب و برچسب زدن به دانشجویان و اثرات سوء بعدازآن از اصلی‌ترین دلایل عدم شرکت در کرسی‌ها معرفی‌شده است.
وی علت بعدی عدم برگزاری کرسی‌ها را امنیتی بودن فضای دانشگاه‌ها و حتی ترس از برخی روسای دانشگاه‌ها معرفی کرد و ابراز داشت: در حوزه سیاسی هم به علت حمایت از گروه خاص سیاسی بقیه گروه‌ها سرخورده و کنشگری فعالی نخواهند داشت.
ایشان در ادامه با بیان موانع برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی به تغییر ذائقه فرهنگی دانشجویان اشاره‌کرد و تأکید داشت: دانشجویان حوصله جلسه نقد را نداشته و از طرفی ترس از توهین و انتقاد، آن‌ها را از این جلسات دور نموده است.
آقای عجمی احساسی شدن جلسات و عدم تولید فکر برای برگزاری برخی کرسی‌ها را از دیگر موانع معرفی کرد و اظهار داشت: یکی از موانع اجتماعی، احساس بی‌اثر بودن کرسی‌هاست و درعین‌حال که فضای حقیقی تبدیل به فضای مجازی شده و اقبالی در این زمینه وجود ندارد.
وی ضمن اشاره به این نکته که آیین‌نامه‌ها باعث دست و پاگیر شدن کرسی‌ها شده و بودجه ای در این زمینه وجود ندارد ابراز داشت: سند بالادستی در این زمینه وجود ندارد و الگوی مناسبی نیز برای برگزاری کرسی‌ها در دسترس نیست.
ایشان در بخش دیگری از ارائه خود پیامدهای عدم توسعه کرسی‌های آزاداندیشی را به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم نمود و اظهار داشت: در پیامد کوتاه‌مدت، شبهات فکری بی‌پاسخ‌مانده و تجمعات دانشجویی به کف خیابان کشیده می‌شود؛ که نمونه بارز آن ناآرامی‌های سال 1402 می‌باشد. وی در تبیین پیامد بلندمدت، ضمن تأکید بر گسترش تفکرات ناصحیح و خارج از عرف در جامعه خاطرنشان کرد: در این‌گونه موارد هیچ‌کس پاسخگوی مطالبات نخواهد بود.
آقای عجمی در بخش پایانی ارائه خود با تأکید بر این نکته که اگر کرسی‌های آزاداندیشی به‌طور صحیح انجام می‌شد شاهد این فضای مجازی افسارگسیخته نبودیم، گفت: تدوین سند بالادستی می‌تواند تأثیر زیادی در برطرف کردن این موانع داشته باشد.
دکتر محمدباقر صدقی، به‌عنوان ناقد این کرسی علمی ترویجی ضمن تقدیر و تشکر از ارائه‌دهنده محترم، مطالب ارائه‌شده را مفید ارزیابی کرده و اظهار داشت: این کرسی دارای محسناتی بوده و نیاز جامعه امروز به بحث، بسیار احساس می‌شود.
ایشان در ادامه به داستانی از پیامبر اکرم (ص) در مورد ایجاد امنیت برای مرد عرب اشاره‌کرد و اظهار داشت: با کلیدواژه امنیت است که می‌توان انتظار داشت اشخاص به‌راحتی حرف خود را در جامعه بزنند و ایده های خوبی را تبیین و درنهایت راهکار خوبی را جهت حل مشکلات جامعه ارائه دهند. به‌عبارت‌دیگر تأمین (امنیت پس از بیان) از نکات کلیدی بحث کرسی‌های آزاداندیشی می‌باشد.
معاون ارتباطات مرکز پژوهشی مبنا ضمن اشاره به این نکته که ما در مباحث آزاداندیشی داعیه مدل جهانی داریم و باید ایده قوی داشته باشیم ابراز داشت: باید تمام جوانب این موضوع شناسایی و آسیب‌ها و نقاط ضعف آن نیز بررسی و برطرف شود.
وی در ادامه نقد خود با تأکید بر این نکته که یک مسیر مشخص و یک دال مرکزی باید در این طرحنامه برای بحث مشخص می‌شد، اظهار داشت: دال مرکزی و کلیدواژه اصلی این مباحث را می توان، امنیت دانست نه سیاست و فرهنگ.
عضو هیئت‌علمی مرکز پژوهشی مبنا با اشاره به داستانی از حضرت امیر (ع) که فرمودند: حق شما بر من این است که اگر اشتباهی در حکومت دیدید تذکر دهید، خاطرنشان کرد: باید امنیت تأمین شود تا بتوان مشکلات را حل نمود.
ایشان ضمن تأکید بر این نکته که ما در این زمینه سند بالادستی داریم اما اجرایی نمی‌شود ابراز داشت: چه سندی بالاتر از دستور مقام معظم رهبری؟ .
دکتر صدقی با برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی در آموزش‌وپرورش مخالفت نمود و اظهار داشت: دانش آموزان بدلیل اینکه در دوران کسب تجربه و رشد هستند و بدلیل اینکه هنوز در ذهن و افکار خود آن جامعیت لازم برای حل مشکلات و درک تمامی نیازمندی ها را ندارند لذا نمیتوانند تولید نظریه علمی نمایند اما اگر منظور شما نهادینه کردن تفکر انتقادی در آموزش‌وپرورش است که دانش‌آموز با قانون و هنجار و ناهنجاری آشنا شده و بعد از ورود به دانشگاه اقدام به شعارنویسی و آتش زدن سطل آشغال ننماید، این ایده خوبی است.
وی با اشاره به سخنان حضرت آقا در 15 خرداد امسال که فرمودند: با مدل 40 سال قبل نمی‌توان در دوره هوش مصنوعی کشور را اداره کرد ابراز داشت: آزاداندیشی سابقه 1400 ساله دارد ، ضروریست در عصر دیجیتال مدلی جذاب برای آن ارائه نمود.
معاون ارتباطات مرکز پژوهشی مبنا ضمن پیشنهاد تشکیل مرکزی در حوزه یا دانشگاه برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی، اظهار داشت: مهم‌ترین بستر برای نهادینه کردن این موضوع بعد از بستر آموزش، صداوسیما می‌باشد.
ایشان در پایان نقد خود تأکید نمود: ما یک مبانی دقیق و عمیق دینی، اسلامی و شیعی داریم که می‌تواند این مباحث را در نظام اسلامی ما نهادینه کند.
حجت‌الاسلام مهدی کریمی دبیر علمی کرسی نیز در ابتدای این نشست، در تعریف کرسی‌های آزاداندیشی، آن را ایجاد محیطی مناسب در دانشگاه‌ها برای طرح اندیشه‌ها در فضای کاملاً علمی معرفی کرده و اظهار داشت: برگزاری این جلسات باعث ایجاد قدرت استدلال و تفکر در جامعه شده و توطئه دشمنان را خنثی خواهد نمود.
وی در ادامه ضمن اشاره به تأکیدات حضرت آقا بر برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی و تأثیرات مثبتی که بر آن مترتب می‌باشد ابراز داشت: ایشان بر مدیریت صحیح این کرسی‌ها توسط اساتید، دانشجویان و گروه‌های فعال تأکید مضاعف دارند.
مرکز پژوهشی مبنا
https://mabnarc.ir/index.php/item/6167-news292#sigProIdd3e397d92a