ناقدین  این نشست، جناب آقای دکتر جمال عرف عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر علیه السلام ، به همراه جناب  آقای دکتر رستگار و دبیرعلمی آن، آقای دکتر صدقی بود.

دکتر هاشمی‌نسب در نشست علمی ترویجی « بازتعریف حاشیه نشینی و مواجهه راهبردی با جنبش در حاشیه ماندگان» که به همت مرکز پژوهشی مبنا برگزار شد، مفهوم "حاشیه‌نشینی" را یک مفهوم مطالعات شهری که بحث نگاه مهندسی در آن بسیار غلبه دارد، برشمرد و اظهار داشت: در مفهموم حاشنیه نشینی، اصلا به رویکردهای اجتماعی، سیاسی، امنیتی و فرهنگی آن توجه نشده است.

وی ضمن تأکید بر ناتوانی رویکرد مهندسی در اداره‌ی مسئله حاشیه نشینی، بر اهمیت رویکردهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی تأکید کرد و ابراز داشت: برای جبران مفهومی آسیب‌های بحث حاشیه‌نشینی در عین ارائه مفهومی جدید، بر رویکردی که بتواند همه جوانب مختلف کار را نشان دهد، تأکید و بر این اساس، مباحث "در حاشیه ماندگان" و سپس "درماندگان" و بعد موضوع "شهروند عاصی" مطرح شد.

معاون پژوهش مرکز پژوهشی مبنا، در ادامه ضمن ارائه توضیحاتی در رابطه با چارچوب پارسونزی، با بیان این که بر اساس این رویکرد "در حاشیه ماندگان" در خرده نظام های اقتصادی، اختلال توزیعی را می‌بینند، اظهار داشت: این اختلالات توزیعی در خرده نظام اقتصادی، به صورت مشخص، اختلاف طبقاتی و شکل‌گیری یا فعال شدن گسل اجتماعی را شکل می‌دهند و از انباشته شدن گسل ها، اکت‌های سیاسی مختلف شکل می‌گیرد و در نهایت حس محرومیت و تضاد اجتماعی و خشونت شکل می‌گیرد.

سخنران این نشست، ضمن تأکید بر توجه به کاهش کرامت، افزایش حقارت و در نتیجه‌ی آن‌ها کاهش انسجام اجتماعی، خرده نظام فرهنگی، را مهم‌ترین بحث و جدی‌ترین بحران حاشیه نشینی دانست و اذعان داشت: در کشور نظام اسلامی ما ارزش پایه است و بر سر این ارزش‌های مشترک یک اجماعی شکل گرفته؛ لذا اگر این اجماع وجود نداشته باشد ما دچار بحران ارزشی، قطبی شدن ارزشی، استحاله‌ی ارزشی و در نهایت فروپاشی خواهیم شد.

دکتر هاشمی نسب بحث فضای مجازی و ایجاد زوال ارزشی و قطبی شدن جامعه توسط آن را از خطرناک‌ترین مسائل و بحران ای اجتماعی توصیف کرد و یادآور شد: در ادامه این روند، در نهایت یک اختلال نمادی پیش آمده، بحران اصلی یعنی فقدان دیالوگ در جامعه شکل خواهد یافت.

وی با بیان این که جامعه‌ای که نتواند گفتگو کند به سوریه و منطقه بالکان تبدیل خواهد شد، اظهار داشت: ما از بستر فضای مجازی دچار نوعی تغییر غیرهدفمند ارزش‌ها می‌شویم، که در نهایت فرهنگ ما تغییر می‌کند؛ با زوال ارزش ها، هنجارهای جامعه با ارزش‌های‌مان همخوانی نخواهد داشت و این سرآغازی بر شکل‌گیری بحران‌های رفتاری است.

معاون پژوهش مرکز پژوهشی مبنا، بر اهمیت توجه به سوق یابی شکاف‌های جدی به عرصه خانواده و در نتیجه شکل گیری بحران انسجام اجتماعی تأکید کرد.

دکتر هاشمی نسب در بخش پایانی از سخنان خود ضمن ارائه راهبردهایی کاربردی برای حل مسائل، خاطرنشان کرد: راهبرد اساسی این است که ما در بازتوزیع و سیاست‌های بازتوزیع می‌توانیم اقدامات مؤثری انجام دهیم. لذا به صورت مشخص پیشنهاد می شود تا با تشکیل وزارت خانواده‌، سیاست‌های بازتوزیع به صورت خانواده‌محور پیش روند.

دکتر جمال عرف، عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(علیه السلام)، در بخش دیگری از این نشست ضمن تقدیر از ورود مرکز پژوهشی مبنا به موضوعات و مسائل مهم جامعه، بر جایگاه حاشیه‌نشینی در تهران و شهرهای بزرگ کشور و تاثیر آن بر موضوعات دیگر اجتماعی  اشاره کرد.

وی با بیان این که اگر می‌خواهیم از چیزی عبور کنیم، خودمان باید تا مرزش برویم. اظهار داشت: در بحث فقر کالبدی، فقر اقتصادی و فقر اجتماعی - فرهنگی مسئله‌ی اصلی عدالت است و اساساً شهروند عاصی، شهروند اجتماعی است و مسئله‌ی او مسئله‌ی اجتماع است نه بحث سیاست.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر(علیه السلام)، با اشاره به این که در مسائل اجتماعی باید به قضایا دیالکتیک نگاه کنیم، خاطرنشان کرد: حاشیه نشینان به دلیل بن‌بست‌های ساختاری موجود، راهبرد اصلی خود را عصیان می‌بینند. در صورت بسته بودن فرصت‌های ساختاری قانونی و غیرقانونی، فرد به بن‌بست رسیده،  مسیر عصیان یا انزوا را در پیش خواهد گرفت.

 دکتر عرف، به موضوع ریزش طبقه‌ی متوسط جامعه، تحت تأثیر شرایط و رکود تورمی، اشاره کرد و یادآور شد: اساساً این ریزش و این افول طبقه‌ی متوسط در جامعه‌ی ایرانی خودش یک مسئله‌ای است که در آینده می‌تواند به مسئله‌ی امنیتی تبدیل شود.

دکتر رستگار نیز در ادامه این نشست بر لزوم توجه طرح نامه به مدل مفهومی و مدل مدیریت بحران اشاره کرد و یادآور شد: در مدل مدیریت هم از منظر بحران سیستمی و هم از منظر بحران تصمیم‌گیری، می توان راهکارهای بازگشت به تعادل و ثباتی اجتماعی را احصا کرد.

دومین ناقد نشست علمی ترويجی «بازتعریف حاشیه نشینی و مواجهه راهبردی با جنبش در حاشیه ماندگان»، با بیان این که تمام تعاریف موجود در بحث حاشیه نشینی نمی‌تواند توجیه کننده‌ی شرایط کنونی باشد، خاطرنشان کرد: اقشار آسیب‌زا که هم حاشیه‌ای بودند، هم حاشیه‌نشین و بعضاً نه حاشیه‌ای و نه حاشیه‌نشین بودند، که در شکل‌گیری رویدادها نقش‌آفرین هستند.

دکتر رستگار افزود: فقر یا موضوعات اقتصادپایه‌ای که الان جامعه‌ی ما گرفتار این‌ها هست، عوامل اصلی و عوامل زمینه‌ساز پیشران‌ها هستند. پیشران‌هایی چون؛ رسانه‌های معاند، گروهک‌ها و فضای مجازی به عنوان موضوع زائد الوصف پیشران‌ی انبار کاه اعتراضات متراکم اجتماعی را می‌تواند به آتش بکشد.

وی در ادامه ضمن اشاره به منویات رهبر معظم انقلاب و تبیین 5 مرحله تکوین انقلاب اسلامی با بیان این که مشکل در نهادسازی و مدل حکمرانی است که نه مبتنی بر اخلاق و نه عدالت است، اظهار داشت: رسول گرامی اسلام(ص) می‌فرمایند: «إنّی بعثتُ لأتمم مکارم الاخلاق» و «العدل اساس المُلک»؛ لذا در صورت عدم اصلاح مدل حکمرانی‌مان بر مبنای اخلاق و عدالت؛ شکل‌گیری کمیسیون‌ها و ارائه طرح‌های گوناگون، نمی‌توان موضوع زایش ناراضیان و حاشیه‌نشینان را درمان نماید.

دکتر رستگار تصریح کرد: اگر ما بتوانیم ان‌شاءالله دولت اسلامی‌مان را احیاء و ایجاد کنیم، آن زمان می‌توانیم از نظام اسلامی، توقع داشته باشیم که به مرز تمدن اسلامی برسد.

دکتر محمد تقی دشتی، رئیس مرکز پژوهشی مبنا نیز در ادامه این نشست ضمن تقدیر از بیان نکته نظرات کارشناسان، به موضوع مادر ساختارها و بافت‌های اجتماعی در بحث حاشیه ماندگان اشاره کرد و یادآور شد:  نباید صرفاً نگاه حاشیه‌نشین داشت؛ بلکه باید به در حاشیه ماندگان ارزشی، نگرشی، جغرافیایی، مرکز – پیرامون و کسانی که از متن قدرت، متن سیاست و متن اجتماع به دور افتاده‌اند را هم در نظر داشته باشیم.

وی تقویت بنیه نقش پذیری اجتماعی را راهبرد محوری موضوع حاشیه نشینی دانست و یادآور شد: فقدان نظریه‌ی دولت اسلامی از جمله مشکلاتی است که ارتباط تناتگی با مسائل دارد؛ لذا مرکز پژوهشی مبنا، چند سالی است که پروژه‌ای را با حضور و مشارکت 10 استاد بارز فقه سیاسی، حقوق عمومی و علوم سیاسی شروع کرده‌  است.

رئیس مرکز پژوهشی مبنا با بیان این که سال قبل فاز نخست نظریه‌ی دولت اسلامی ارائه شده است، اظهار داشت: در نظریه دولت اسلامی، 12 اصل حکمرانی شایسته اعم از عدالت، شفافیت، رحمت، عدم احتجاب و دسترسی مردم به مدیران، مورد توجه قرار می گیرد.

دکتر دشتی با تاکید بر این که بر اساس مبانی اسلامی، دولت اسلامی و ماهیت آن، دولت والد رحیم است، خاطرنشان کرد: بر اساس نظریه دولت اسلامی، دولت تأمین‌گرِ تنظیم‌گرِ تربیت‌گرا است. لذا اگر دولت اسلامی بخواهد والد رحیم باشد، باید گروه‌های جامعه را تنظیم کند، رفاه و امنیت را تأمین کند و بحث تربیت و تکامل را هم پی بگیرد.

 گفتنی است؛ در ابتدای این جلسه دکتر صدقی، دبیر علمی نشست «بازتعریف حاشیه نشینی و مواجهه راهبردی با جنبش در حاشیه ماندگان»، گزارشی از فعالیت راهبردگرای مرکز پژوهشی مبنا ارائه کرد و گفت: مرکز پژوهشی مبنا، ذیل شعار «مرجع، اثربخش و تصمیم‌ساز» با مهم‌ترین لایه‌ی جامعه یعنی نخبگان دانشی و اجرایی در ارتباط است.

معاون ارتباطات و بین الملل مرکز پژوهشی مبنا، افزود: مرکز پژوهشی مبنا بر این باور است که اجماع نخبگان بر روی مسائل جامعه در حل بحران‌های اجتماعی بسیار موثر خواهد بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به وجوه تمایزات مرکز پژوهشی مبنا با سایر مراکز تحقیقاتی اشاره کرد و یادآور شد: مرکز پژوهش های راهبردی مبنا، با راه اندازی هسته‌ی کوچک دانا و شبکه‌ی گسترده‌ی توانا، توانسته از ظرفیت بالای پژوهشگران حوزوی - دانشگاهی کشور بهره مند گردد.

 دکتر صدقی حرکت در کرانه‌های عالی نظام و تمرکز بر روش همگام‌سازی پژوهش با اجرا را از دیگر وجوه تمایزی مرکز پژوهشی مبنا توصیف کرد و یادآور شد: تولید و ارائه‌ی هفت نظام‌واره «فرهنگ دینی»، «مردم‌سالاری دینی»، «پیشرفت و امنیت»، «حوزه و روحانیت»، «آموزش» و «نظام‌واره‌ی جامع مسائل کشور» و نیز نظام‌واره‌ی «مسائل استان قم» تنها بخشی از فعالیت های فاخر مرکز پژوهشی مبناست.

 مرکز پژوهشی مبنا