کرسی علمی ترویجی «تصویر عدالت توزیعی در فرهنگ» به همت مرکز پژوهشی مبنا با همکاری انجمن مطالعات اجتماعی حوزه و با ارائه حجت‌الاسلام دکتر احمد اولیایی عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و نقد حجت‌الاسلام دکتر سید کاظم سید باقری مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و دبیری دکتر محمد دین محمدی مدیر هسته مطالعات دینداری مرکز پژوهشی مبنا در تاریخ 9 مهرماه 1401 به صورت حضوری و برخط برگزار شد.
حجت‌الاسلام دکتر احمد اولیایی در کرسی علمی «تصویر عدالت توزیعی در فرهنگ» که به همت مرکز پژوهشی مبنا برگزار شد، عدالت فرهنگی را عرصه‌ای نو در عدالت پژوهشی توصیف کرد و اظهار داشت: جامعیت عدالت فرهنگی به عدالت اجتماعی است که در آن چگونگی بسط و نهادینه‌سازی عدالت در جامعه هدف‌گذاری می‌شود.
وی در ادامه ضمن اشاره به ادبیات عدالت توزیعی درگذر تاریخ، بابیان این‌که در عدالت پژوهشی، عدالت اجتماعی برابر با عدالت توزیعی گرفته می‌شود، خاطرنشان ساخت: عدالت و فرهنگ رابطه‌ای پنج‌گانه‌ای دارند که بازشناسی تأثیر فرهنگ بر عدالت تنها یکی از این موارد است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأثیر عدالت بر فرهنگ و بررسی خروجی فرهنگی جامعه از منظر عدالت را دومین نوع رابطه عدالت و فرهنگ دانست و ابراز داشت: تأثیر فرهنگ بر ادراک عدالت، سومین وجهی است که گستره ادراک عدالت، فارغ از وجود یا فقدان عدالت در جامعه را بررسی می‌کند.
وی بابیان این‌که عقیده فرهنگی بر ادراک عدالت تأثیر بسزایی دارد، اظهار داشت: فرهنگ عدالت و بررسی عدالت‌طلبی و بی‌تفاوتی‌ها نسبت به پدیده‌های اجتماعی چهارمین وجه ارتباطی عدالت و فرهنگ به شمار می‌رود.
این استاد دانشگاه ضمن اشاره به این‌که عدالت فرهنگی با تمام چهار قسم ارتباطی متفاوت است، خاطرنشان ساخت: متأسفانه در برخی از موارد از فرهنگ عدالت و یا تأثیر فرهنگ بر عدالت به‌اشتباه به عدالت فرهنگی یاد می‌شود.
حجت‌الاسلام اولیایی بابیان این‌که در عدالت فرهنگی توزیع مواهب اجتماعی و کنشگری‌های عادلانه در شکل‌گیری حیات فرهنگی بررسی می‌شود، یادآور شد: در ادبیات عدالت پژوهشی سه‌گانه عدالت توزیعی، عدالت فرایندی و عدالت کیفری بحث می‌گردد که در این مبحث بر عدالت توزیعی متمرکز می‌شویم.
وی یکسان‌نگاری عدالت اجتماعی با عدالت توزیعی را از مؤلفه‌های آسیب‌زا در عرصه فرهنگ توصیف کرد و اذعان داشت: انحصار عدالت اجتماعی در عدالت توزیعی و یکسان انگاری عدالت اجتماعی با توزیعی، حداقل در عرصه فرهنگی می‌تواند ما را دچار یک خطای راهبردی و نوعی تقلیل‌گرایی کند.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بابیان این‌که منحصر کردن عدالت اجتماعی در توزیع منابع، ما را به سمت اقتصادی دیدن همه مواهب می‌کشاند، اظهار داشت: در عرصه فرهنگ، نگاه اقتصادی و توزیعیِ مادیِ صرف، تداعی‌کننده دیدگاه‌های صنعت فرهنگ است.
سخنران این نشست بر اهمیت توجه به تفاوت‌های عرصه اقتصاد بافرهنگ تصریح کرد و ابراز داشت: تصدی‌گری در عرصه اقتصاد با مردم نیست و مردم صرفاً دریافت‌کننده توزیع اقتصادی هستند؛ اما در فرهنگ با تصدی‌گری مردم روبرو هستیم؛ لذا فرهنگ نه‌فقط توسط دولت‌ها بلکه توسط ملت‌ها تولید می‌شود.
وی با اشاره به این‌که در اقتصاد با محدودیت منابع مواجهیم و عدالت اقتصادی مبتنی بر اصل محدودیت منابع در پی توزیع عادلانه منابع است، اظهار داشت: در فرهنگ تنها در بخشی که عمدتاً به کالاها و محصولات صنعت فرهنگ مربوط می‌شود، کمبود و محدودیت منابع کاملاً قابل تبیین است؛ اما بخشی از فرهنگ که حاصل خلاقیت، ایده، فکر، اندیشه، کنش فردی و کنش جمعی فرهنگی است، ربطی به محدودیت منابع ندارد.
حجت‌الاسلام اولیایی در بخش پایانی سخنان خود با تأکید بر این‌که نباید فرهنگ را به صنعت فرهنگ تبدیل نماییم، تصریح کرد: اساساً در عدالت فرهنگی ناظر به تفاوت در جنس، محدودیت منبع و تفاوت در تصدی‌گری، تعبیر عدالت توزیعی با نگاه اقتصادی دنبال می‌شود که در فرهنگ جوابگوی دسترسی برابر با نگاه عدالت توزیعی نیست.
حجت‌الاسلام دکتر سید کاظم سید باقری نیز در ادامه این نشست، ضمن تقدیر از تبیین بحث مهم و اساسی عدالت در حوزه فرهنگ، خاطرنشان ساخت: مباحث چندلایه و گوناگونی که در عدالت مطرح می‌شود، نشان‌دهنده اهمیت و پیچیدگی آن است؛ زمانی که عدالت بافرهنگ همراه گردد، پیچیدگی آن دوچندان می‌شود.
وی افزود: این‌که از منظر عدالت اقتصادی بخواهیم به عدالت فرهنگی بپردازیم امر درستی است؛ چراکه غالباً نه‌تنها جامعه، بلکه حتی متخصصین و کارشناسان نیز عدالت اقتصادی را راحت‌تر فهم می‌کنند.
وی ضمن اشاره بر اهمیت ارائه تعریف عدالت فرهنگی برای تصویرسازی درست، بابیان این‌که فرهنگ مجموعه ارزش‌ها، عقاید، دانش‌ها و امور معنوی و یا حتی مادی در جامعه است، گفت: عدالت فرهنگی زمانی تجلی می‌یابد که فرهنگ مطلوب به‌طور شایسته و بایسته در جامعه جریان و سریان پیدا کند؛ به‌نحوی‌که موجب پیشرفت و تکامل جامعه انسانی شده، جامعه به سمت عدالت فرهنگی حرکت کند.
مدیر گروه سیاست پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه ضمن ارائه تعاریفی از عدالت؛ چیستی عدالت، مجری عدالت، چیستی کالای توزیعی و روند و فرایند عدالت بخش را ازجمله عناصر مرتبط با عدالت برشمرد.
حجت‌الاسلام سید باقری بابیان این‌که عدالت فرهنگی همانند عدالت اقتصادی نیست و در آن صرفاً بحث از توزیع کالای مادی مطلوب شمرده نمی‌شود، اظهار داشت: مجری عدالت عنصر مهمی است که در کنار تعریف روند و فرایند نقش بایسته‌ای را در پیاده‌سازی و زمینه‌سازی رشد و شکوفایی استعدادهای شهروندان برای قرار گرفتن در مسیر رسیدن به عدالت دارد.
ناقد این کرسی علمی ترویجی بر اهمیت بسترسازی و زمینه‌سازی برای دستیابی افراد جامعه به حقوق شایسته و بایسته در عرصه فرهنگ تأکید کرد و ابراز داشت: بحث تولید فرهنگی، توزیع فرهنگی و رسیدن جامعه به یک فرهنگ رشد یافته عقلانی درگرو بسترسازی‌های درست است.
وی زمینه‌سازی برابر برای تولید کالاها و ارزش‌های فرهنگی در جامعه را مهم ارزیابی نمود و خاطرنشان ساخت: در کنار رشد فرهنگ عمومی مردم و جامعه، فرهنگ عدالت‌طلبی رشد یافته، مباحثی چون توزیع برابر، جامعه را به سمت فرهنگ عقلانی و رشد یافته سوق می‌دهد.
حجت‌الاسلام سید باقری در بخش پایانی سخنان خود بحث ساختار عادلانه را از موضوعات مهم و اساسی عدالت پایه توصیف و تصریح کرد: برای رسیدن به مطلوبیت‌های عدالت فرهنگی، باید ساختار و سازه فرهنگ در جامعه را به‌گونه‌ای طراحی کنیم که تک‌تک افراد بتوانند به‌طور برابر در فرایند تولید، توزیع و گسترش فرهنگ عقلانی نقش‌آفرینی کنند.
مرکز پژوهشی مبنا
http://mabnarc.ir/index.php/item/5905-news190#sigProIdfdc58e90bd