يکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی، مبارزه با دیکتاتوری و تک نظری در عرصه مدیریت کشور و ساحت‌های دیگر بود که توسط رژیم پهلوی بر این کشور تحمیل‌شده بود. ازاین رو بعد از انقلاب اسلامی ايده ايجاد کرسی‌های آزادانديشی در مراكز علمی دانشگاهی و حوزوی به‌وسیله مقام معظم رهبری، در نامه ایشان به جمعی از دانش‌آموختگان حوزه علمیه در تاریخ 81/11/16 و به‌صورت مؤکد در بیانات معظم له در دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور در تاریخ 88/08/06 در خصوص ضرورت راه‌اندازی کرسی‌های مناظره، نقد، نظریه‌پردازی و آزادانديشي در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی به‌عنوان فرآیندی مبتنی بر عقلانیت و به‌کارگیری خرد جمعی در جهت تحقق جنبش نرم‌افزاری و توسعه علمی کشور مورد تأکید قرار گرفت.
اصرار و توصيه مكرر ايشان براي حضور و مشاركت فعالانه دانشگاهيان و حوزويان در اين عرصه، بيانگر درك ژرف از تأثیرات و پیامدهای مختلف ناشي از ايجاد فضاي مناسب و شرايط مقتضی براي بيان شفاف، صريح، علمي و مستند ديدگاه‌هاي مختلف علمي و فكري در خصوص مقولات مهم اجتماعي و علمي در كشور است؛ ازاین‌رو تحقق این ایده و بهره‌مندی از مزایا و آثار مثبت آن جزو مهم‌ترین نیازهای جامعه امروز و وظیفه‌ای دینی، ملی و اخلاقی برای تمامی دانشوران و مدیران عرصه علم و فرهنگ است.
ایشان بیان می‌دارند شما جوانان دانشجو چرا این پیشنهاد بنده را در خصوص کرسی‌های آزادفکری و آزاداندیشی را اجرا ننموده‌اید؟ (دیدار دانشجویی 1395)
با این توضیحات روشن است که آزاداندیشی باید در ساحت دانشی و اجرایی کشور نهادینه شود تا مستوجب این حدیث امیرالمؤمنین (ع) شویم. حضرت در ضرورت این امر بیان می‌کنند: اِضرِبُوا بعضَ الرأيِ ببعضٍ يَتَوَلَّدْ مِنهُ الصَّوابُ رايزنى كنيد تا انديشه درست متولّد شود. (منتخب ميزان الحكمة:228) با نگاهی عمیق به این حدیث شریف مشخص است که بیان ایده و نظر علمی در مجامع علمی سبب تولد ایده‌ها و حرکت‌های مؤثر در زندگی بشری است. پرواضح است که با نگاهی گذرا به فضای فرهنگی و علمی کشور و طبق تحقیقات انجام شده می‌توان به این جمع‌بندی رسید که فاصله زیادی میان کرسی‌های آزاداندیشی در شرایط کنونی با وضعیت مطلوب وجود دارد که اگر نتوان آن‌ها را به سامان رساند، به‌مراتب ضررهای آن بیشتر از فواید آن در دو مرکز علم و دانش یعنی حوزه و دانشگاه خواهد بود. درواقع به‌طور مشخص می‌توان اذعان نمود که موانع مختلفی در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی به‌ویژه در قالب ساختارها و محافظه‌کاری مسئولان و مرتبطان آن وجود دارد که این امر به‌مرور باعث کلیشه‌ای‌تر شدن آزاداندیشی می‌شود که در نوع خود پیامدهای منفی زیادی در حوزه علم و پژوهش و همچنین نگاه اندیشمندان و دانش‌پژوهان به حاکمیت خواهد شد.
جامعه ایران دارای فرهنگی دینی و سیستمی مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است که وجود برخی معضلات و مشکلات مانع از تحقق کامل آن‌ها شده است که کرسی‌های آزاداندیشی نیز از این آسیب‌ها در امان نبوده است. ازاین‌رو به نظر می‌رسد بهترین راهبرد ممکن در توسعه کمی و کیفی و دستیابی به وضعیت مطلوب مدنظر مقام معظم رهبری، «ارتقای فرهنگ و محیط آزاداندیشی بر محور 4 اصل آزادی، علمیت، منطق و اخلاق و کاربردی نمودن ایده‌ها» باشد.(مجله افق مکث شماره 35)
برای حصول به این راهبرد باید دید شاخص‌های تحقق هدف چیست و ملاحظه نمود که این شاخص‌ها چقدر در فضای کشور محقق شده است.
- افزایش میل به مباحثه و بحث‌های علمی و کرسی‌های آزاداندیش در دانشجویان و طلاب
- کاهش سیاست زدگی فضای علمی کشور و توجه به ایده‌های به دست آمده از کرسی‌ها
- افزایش رضایت مقام معظم رهبری و نخبگان از کرسی‌های آزاداندیشی
- افزایش آماری دانشجویان و طلاب در کرسی‌های آزاداندیشی و مشارکت در آن‌ها
- نهادینه شدن فرهنگ تضارب آرا، تحمل یکدیگر، انسجام علمی در کنار کاهش تعصب و تحجرگرایی در کرسی‌های آزاداندیشی
- افزایش ضریب اعتماد اساتید و محصلان به عملکرد مسئولان به‌ویژه در حوزه امنیتی
- میزان تأثیرگذاری ایده‌ها در سیاست‌گذاری‌ها و نظرات مسئولان کشوری و مفید فایده بودن کرسی‌ها
- افزایش سطح آگاهی و شناخت مردم جامعه از ضرورت و مفاهیم کرسی‌های آزاداندیشی براساس نظرسنجی‌ها و نگرش سنجی‌ها .) مجله افق مکث شماره 35
با عنایت به شاخص‌های فوق روشن است که نهادهای متعددی در کشور باید در این زمینه ایفای نقش مؤثر کنند. چون به‌خوبی هویداست آنچه در این شاخص‌ها دیده می‌شود بیانگر فاصله زیاد با وضعیت موجود کشور است و زیبنده نظام اسلامی نیست که مجاهدت و تلاش بنیانگذارانقلاب اسلامی امام خمینی (ره) و خلف صالح ایشان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) و دیگر بزرگانی همچون شهید مطهری، بهشتی، مفتح و تمام شهدای این مسیر الهی به ثمر ننشیند. با عنایت به مطالب فوق برخی راهکارها برای برخی نهادهای حاکمیتی ارائه می‌گردد. امید است در طلیعه چهل و سومین سالگرد انقلاب اسلامی همه مسئولان تلاش کنند با اجرای این راهکارها و راهکارهای دیگری که دلسوزان نظام اسلامی ارائه می‌کنند در صدور انقلاب اسلامی بر پایه گفتمان اسلامی مؤثر واقع شوند و این مهم زمانی محقق خواهد شد که ابتدا از خود شروع کنیم و این دغدغه مقام معظم رهبری را به‌حق جامعه عمل پوشانده و در فضای علمی و فرهنگی کشور نهادینه کنیم.
برخی از راهکارهای تحقق آزاداندیشی در کشور:
الف: حاکمیت
- نهادهای حاکمیتی باید اجازه دهند روند کرسی‌های آزاداندیشی به شیوه طبیعی خود طی شود.
- در آزاداندیشی نباید محدودیت یا حس حاکمیتی بودن القا شود.
- باید در کرسی‌های آزاداندیشی، فرد، تحت هیچ محدودیت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نباشد.
- باید به افراد در طرح آراء و اندیشه‌های جدید با رعایت منطق علمی و قواعد بازی فارغ از ملاحظات محدودکننده فرهنگی_اجتماعی، آزادی بیان داده شود.
- با رفع موانع و اصلاح تدریجی ساختارها و ذهنیت‌های اخلالگر، بسترسازی و تمهید مقدمات لازم مثل اصلاح نظام‌های تعلیمی، تربیتی، پژوهشی، جذب و گزینش، مدیریت، تقویت رشته‌ها و گرایش‌های ترکیبی تقویت قلمروهای فرارشته‌ای را در این راستا انجام داد.
- باید کانالی برای ارائه پیشنهادها و ایده‌ها به‌نظام وجود داشته باشد.
- باید بودجه کافی را برای اجرای کرسی‌های آزاداندیشی به حوزه و دانشگاه اختصاص داد.
ب: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- لازم است آزاداندیشی از فضای مجازی دور شود و بیشتر به فضای واقعی نزدیک گردد.
- باید از افراد نوآور حمایت‌هایی در مقابل ارائه طرح‌هایی که مخالف سنت‌ها یا علوم موجود است، انجام گیرد.
- باید امتیازات مادی و غیرمادی ازجمله تخصیص امکانات لازم برای چاپ و تکثیر ایده‌های طرح‌شده و بازخورد گیری از مخاطبان خاص و... برای نوآوران ایجاد نمود.
- این وزارتخانه باید به همکاری سایر مراکز و وزارتخانه‌ها، با تغییر و اصلاح سبک زندگی، منش جمعی و نظام آموزشی _تربیتی _پژوهشی، استانداردهای علمی و امتیازات و ...، تلاش نمود که موانع آزاداندیشی در جامعه را کاهش دهد.
- پایگاه جامع و تخصصی کرسی‌های آزاداندیشی در اینترنت و فضای مجازی تقویت شود.
- آزاداندیشی از سطح فردی به سطح جمعی و عمومی و خواست اکثریت ارتقا یابد.
ج: وزارت علوم و تحقیقات و وزارت آموزش‌وپرورش
- این وزارتخانه‌ها باید به تقویت مراکز دانش‌بنیان و پارک‌های فنّاوری اهتمام ورزند.
- شرایطی لحاظ شود که استاد بتواند فارغ از دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی و نگرانی بابت قضاوت‌های دیگران، به‌راحتی به بیان و پیاده‌سازی نظرات و استدلال‌های خود بپردازد.
- باید روش مباحثه که در حوزه‌ها وجود دارد، در دانشگاه‌ها هم تسری یابد.
- بسترسازی فرهنگی مناسب از طریق آموزش‌وپرورش حتی از دوران کودکی شکل گیرد.
د: نهادهای قانون‌گذار
- سازوکارهای قانونی برای ترغیب اندیشمندان به مشارکت فعال در این عرصه و بسترسازی مناسب در فضای فرهنگی اجتماعی جهت عرضه بدون دغدغه نوآوری‌ها، ایجاد نمود.
- باید قانون مصونیت نخبگان در ابراز نظر در محیط‌های علمی و محافل دارای مجوز تصویب شود.
- افرادی که نظم محافل مربوط به کرسی‌های آزاداندیشی را برهم می‌زنند باید به‌شدت مجازات شوند.
- اشکال قانونی و نهادی برای ارتقای فضای آزاداندیشی در کشور ترمیم شود.
- وضع قوانین مناسب برای حمایت از آزاداندیشی و ایجاد نهاد برای حمایت علمی از این موضوع صورت گیرد.
و: حوزه علمیه
- فضاسازی، زمینه‌سازی و اجرای کرسی‌های آزاداندیشی برای طلاب به‌حکم وظیفه شناخته شود و اقدام عملیاتی و خودجوش توسط طلاب در مورد این موضوع صورت گیرد.
- حوزه علمیه از صاحبان ایده‌های جدید در جهت پدید آوردن تضارب آرا و تبادل اندیشه حمایت نماید.
ز: نهادهای اجرایی کرسی‌ها در حوزه و دانشگاه
- سعی شود در کرسی‌ها، مسائل مبهم و نامطلوب کنار گذاشته شود و دایره نقد همیشه باز باشد.
- از ممیزی‌های زیاد در اعلام نظرات خودداری شود.
- باید در کرسی‌های آزاداندیشی، شرایطی ایجاد کرد که خود افراد - چه حوزوی و چه دانشگاهی - داوطلبانه مسائل علمی جدیدی که به ذهنشان می‌رسد را با میل و اشتیاق بخواهند مطرح کنند.
ن: رسانه‌ها
- صداوسیما و رسانه‌ها باید تفاوت بین آزاداندیشی مفید و منطقی و آزاداندیشی مضر و مغالطه‌ای را مشخص کند.
- باید در مورد کرسی‌ها سیاست‌گذاری رسانه‌ای صورت گیرد.
- باید از طریق صداوسیما و همچنین در فضای مجازی کرسی‌های مطلوب شناسایی و ترویج شود.
- رسانه‌ها برای ترویج آزاداندیشی در بین جوامع فعالیت بیشتر کرده و تولید انگیزه نمایند.
- برنامه‌های متنوعی در زمینه کرسی‌های آزاداندیشی نمایش داده شود.